Een uitgebreid antwoord op een kort door de bocht gestelde vraag:
Dit had je ook zelf kunnen vinden en wel in minder tijd dan je de vraag stelt..
De rechten van de langstlevende in het Frans erfrecht
Wat direct opvalt is dat de bescherming van de langstlevende in het Franse erfrecht naar Nederlandse maatstaven te wensen overlaat. In de Nederlandse wet kennen we namelijk sinds 2003 de zogenaamde wettelijke verdeling. Deze regeling houdt in dat de eigendom van alle goederen bij overlijden van de eerst stervende aan de langstlevende wordt toebedeeld en de kinderen genoegen dienen te nemen met een geldvordering. Deze geldvordering is in een beperkt aantal gevallen opeisbaar, echter in elk geval indien de langstlevende komt te overlijden. Deze regeling is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Al in de jaren vijftig van de vorige eeuw gingen stemmen op om de langstlevende te beschermen, dit ten koste van de (aanspraken van) de kinderen. Voordat de inwerkingtreding van de wettelijke verdeling een feit was bereikte men een soortgelijk resultaat door middel van een testament met daarin de zogenaamde ouderlijke boedelverdeling.
In Frankrijk is deze discussie ook gevoerd, maar dat leidde daar tot een geheel ander resultaat. Zo delen de kinderen naar Frans recht vanaf het moment van overlijden direct mee in de eigendom van de goederen, hetgeen de vrijheid tot beschikken voor de langstlevende aanzienlijk beperkt. Wanneer er geen testament is, heeft de langstlevende de keuze tussen ofwel het vruchtgebruik van de hele nalatenschap ofwel een vierde gedeelte in vol eigendom. Indien in een Nederlands testament ten behoeve van de langstlevende de wettelijke verdeling (ofwel voorheen de ouderlijke boedelverdeling) van toepassing is verklaard, kan de Franse notaris dit in principe niet uitvoeren. Hij zal dan naar een in Frankrijk geoorloofde oplossing zoeken die daarbij zo nauw mogelijk aansluit, zodanig dat naar Frans recht de langstlevende het maximaal haalbare krijgt toebedeeld. Dat brengt ons bij lange na niet bij uitvoering van de Nederlandse wettelijke verdeling.
Kunnen we op de één of andere manier tegemoet komen aan de wensen van Nederlanders met een (tweede) woning in Frankrijk om de Nederlandse regeling toe te laten toepassen op de vererving van deze woning?
In de praktijk wijzen we als adviseur vaak op een oplossing via het huwelijksvermogensrecht. Dat gebeurt via een akte die al naar gelang de voorkeur wordt opgesteld door een notaris in Nederland of in Frankrijk. Het gaat daarbij om het volgende: via een rechtskeuze wordt het Franse huwelijksvermogensrecht alsmede de Franse algehele gemeenschap van goederen van toepassing verklaard op de Franse woning. Een en ander aangevuld met een verblijvensbeding, de zogenaamde clause d'attribution. Deze houdt in dat de woning bij het overlijden van de één verblijft aan de ander. Franse successierechten zijn hierbij niet verschuldigd en gemeenschappelijke kinderen van de echtgenoten hebben deze akte te respecteren.
Wanneer er kinderen uit een eerdere relatie van de overledene zijn, moet worden opgemerkt dat deze bij deze optie een bepaalde geldvordering op de langstlevende verkrijgen. Dat is ook redelijk omdat het Franse huis hen anders geheel zou ontgaan. Deze vordering is meteen opeisbaar en daarvoor zullen de erflater en de langstlevende een oplossing moeten treffen. Het belangrijkste van deze optie blijft echter onder alle omstandigheden overeind staan, te weten dat de langstlevende als enige de eigendom van het huis zal verkrijgen
Graag wijzen wij u ook op een andere mogelijkheid en wel die van toedeling van de woning bij testament aan de langstlevende. Sinds januari 2007 is het naar Frans recht mogelijk dat bij testament één der erfgenamen bij testament wordt overbedeeld. In ons voorbeeld is dat de langstlevende die het gehele huis krijgt. Wel geldt als voorwaarde dat de overige erfgenamen gecompenseerd worden middels toekenning van een geldvordering ter grootte van hun erfdeel/hun legitieme portie. Deze vordering is direct opeisbaar. De aanpassing van de wet houdt dus in dat kinderen niet langer bij voorbaat recht hebben op een gedeelte van de nalatenschap in natura, maar genoegen moeten nemen met een bedrag in geld. Het bovenstaande is bij uitstek te verkiezen indien er naast de woning voldoende middelen aanwezig zijn om tot uitkering van de vorderingen aan de kinderen over te gaan. Mocht dit laatste niet het geval zijn dan zou voor de langstlevende een uitweg kunnen worden geboden middels het vestigen van een hypotheek op de Franse woning teneinde financiën te genereren. Ook kunnen de kinderen afstand doen van de onmiddellijke opeisbaarheid. Zij kunnen daartoe bereid zijn omdat zij in Nederland ook op hun geld moeten wachten. Hét voordeel van deze optie is dat de langstlevende vrijelijk over de Franse woning kan beschikken en niet gebonden is aan de goedkeuring van de kinderen voor wat betreft verkoop en dergelijke. Ook zijn de kosten lager omdat bij de eerste optie de notaris moet worden ingeschakeld. Bij het opstellen van een testament in Frankrijk hoeft dat niet.
beperkt erfrecht = droit successoral limité
